نگاهي به نقش هنر خوشنويسي در روابط فرهنگي بين‌الملل با عنوان دريچه اي از هنر نيك ايران به جهان
( سيدعلي نوربخش )
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
گرايش به زيبايي يكي از اساسي‌ترين تمايلات فطري انسان و از جمله نيازهاي رواني او است كه افراد بشر از اين حيث با يكديگر مشتركند. اين اشتراك سبب درك مفاهيم مشترك در ميان آنها شده است. اصلي‌ترين زمينه براي بروز اين گرايش، هنر است.
اهميت موضوع
براساس سند چشم‌انداز در افق 1404، جمهوري اسلامي ايران، بايستي الهام بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحكيم الگوي مردم‌سالاري ديني، توسعه كارآمد، جامعه اخلاقي، نوانديشي و پويايي فكري و اجتماعي، تأثيرگذار بر همگرايي اسلامي و منطقه‌اي باشد. بنابراين تعامل منطقه‌اي و بين‌المللي جمهوري اسلامي طي 20 سال آينده جايگاه ويژه‌اي در چشم‌انداز 20 ساله كشور دارد.
از سويي امنيت ملي كشورها رابطه تنگاتنگي با ارتباطات بين‌المللي آنها دارد. بدون ارتباطات منطقي و قاعده‌مند مبتني بر منافع ملي، واحدهاي سياسي قادر به تأثيرگذاري بر جامعه بين‌المللي و تعامل صحيح با ساير واحدهاي سياسي نخواهند بود.
اينك اين سؤال مطرح است كه آيا مي‌توان با بهره‌گيري از هنر ايراني بويژه خوشنويسي و ارزش‌هاي فرهنگي آن اعم از زيبايي‌شناختي، تاريخي، اصالت و محتواي ادبي و علمي، نقش و جايگاه كشورمان را در سطح منطقه‌اي و جهاني ارتقا بخشيم؟
خوشنويسي در هنر اسلامي
وقتي فردي به آيه‌اي از قرآن كه روي ديوار مسجد است نگاه مي‌كند، از طرفي ابتكار و خلاقيت و خط زيباي خطاط را تحسين مي‌كند و از طرفي در مضمون اين نوشته كه مطلبي يادگرفتني از قرآن است، مي‌نگرد و از سوي ديگر با خداي خويش رابطه برقرار كرده و او را پرستش مي‌كند.
خوشنويسي و انتقال فرهنگ اسلامي
در ميان ملل جهان، خط منحصراً وسيله نمايش و ضبط و تفهيم مقاصد و افكار بوده اما ذوق لطيف ايراني توانسته مانند ساير صنايع ظريفه، از خط بهره گرفته و قرن‌ها به عنوان يكي از مظاهر هنري ظريف و ملي خود آن را به نمايش بگذارد. خوشنويسان بزرگ ايران در سده‌هاي مختلف، با ذوق نوآورانه و خلاق خويش، رنگ و جلاي خاصي به اين هنر بخشيده و با عشق و ايمان، به اين درّ گرانمايه را روز به روز، جلوه بيشتري بخشيده‌اند. قريب به هزار سال است كه خوشنويسان، پيوسته درصدد تكميل و توسعه خط بوده در قرن دهم به حد اعلاي ترقي، زيبايي و شيوايي رسانده‌‌اند به‌طوري كه صفا و شأن آن، زبانزد خاص و عام تاريخ هنر ايران زمين و جهان بوده است. سرزمين ايران مَهد و خاستگاه هنر در اوج زيبايي و ظرافت بوده است، تا آنجا كه از دوران باستان تا به امروز، ميعادگاه هدايت و معنويت و راهي براي انتقال فرهنگ اسلامي ايراني به ساير ملل بوده است.
خوشنويسان با ارائه كلام پر ارزش بزرگان ادب پارسي و اشعار حکيمانه آنان همراه با مضامين عارفانه، تلاش مي‌كردند هم تأثير آن آثار را مضاعف ساخته و هم جلوه اين هنر مقدس را دو صد چندان نمايند. خوشنويسي از اصيل‌ترين هنرهاي اسلامي به شمار مي‌آيد و اولين بار كاتبان وحي زيباترين و بليغ‌ترين كلام‌ها را كه همان كلام خداي تعالي است، با آن زينت بخشيده‌اند.
خطاطي و كاربردهاي گوناگون آن كه شامل كتيبه نگاري، خوشنويسي روي بوم، كاغذ، سفال و غيره است در اشكال مختلف ظاهر گرديده و هنرمندان بزرگ بر دور گنبد نيلگون مسجد شيخ لطف‌الله و سردر و گنبد مسجد امام اصفهان، آيات قرآن را به خط ثلث بر كاشي لاجوردي نگاشته‌اند و نامشان جاودانه مانده است. در دهه‌هاي بعد استادان بزرگ اين سرزمين، زيباترين آثار و قطعات را به رشته تحرير درآورده و نام نيكشان در كنار آثار دل‌‌انگيزشان، همواره زينت بخش موزه‌هاي جهان گرديده است.
خوشنويسي و فرهنگ ايراني
به‌طور قطع، خوشنويسي از قديمي‌ترين و اصيل‌ترين هنرهاي ما ايرانيان است كه ريشه در دوره‌هاي باستان و به‌طور مشخص دوره ساساني دارد. خوشنويسي راهي براي بيان مفاهيم است بنابراين به همراه خود، تمدن و فرهنگ ايراني را به دنياي امروز منتقل كرده و يكي از مؤلفه‌هاي فرهنگ و تمدن كشور ماست.
هنر فراموش‌شده
در واقع خوشنويس در گذشته ناشر فرهنگ بود و خوشنويس با مباهات زير تابلوي خوشنويسي نام خود را مي‌نوشت در حالي که نقاشان چنين جرأت و جسارتي را نداشتند، چون اساساً خوشنويسي نه تنها هنر بود بلکه هنر مقدس و عرفاني ايرانيان به شمار مي‌آمد ولي اين جايگاه به تدريج و با صنعتي شدن کشور و ورود صنعت چاپ ارزش و جايگاه خود را از دست داد به‌طوري که امروز بعضي‌ها خوشنويسي را ديگر هنر نمي‌دانند.
نتيجه‌گيري
با توجه به كاركردهاي فرهنگ در معناي عام و خوشنويسي در حوزه خاص به اين نتيجه مي‌رسيم هنر خوشنويسي به عنوان يك عنصر فرهنگي كه هم از جهت زيباشناختي، هم از بعد زبان و ادبيات، هم از بعد تعاليم فرهنگي بويژه آموزه‌هاي قرآني و هم از حيث محتوايي مي‌تواند نقش مؤثري در ارتقاي مثبت روابط فرهنگي بين‌الملل ايفا كند و سطوح روابط فرهنگي كشورمان با ساير كشورها بويژه در منطقه كه قرابت ايراني و اسلامي با ما دارند را تعالي بخشد.
منابع و مأخذ
- بيست سال تلاش در مسير تحقق اهداف انقلاب فرهنگي، انتشارات شوراي عالي انقلاب فرهنگي
- خوشنويسي در ايران، ليلي برات‌زاده، انتشارات دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي
- زمينه فرهنگ‌شناسي، محمود روح‌الاميني، انتشارات عطار
- مديريت ارتباطات، ري‌ام. بركو و سايرين، ترجمه دكتر سيدمحمد اعرابي و سايرين، انتشارات دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي
- يادنامه كلهر، انجمن خوشنويسان ايران
...........................................................................................................................
پيشنهادات
...........................................................................................................................
1- توسعه آموزش‌هاي كارگاهي در داخل براي حفظ و گسترش اين هنر كه به تبع آن فرهنگ ايراني‌اسلامي در اين رويكرد حفظ خواهد شد و همچنين اقدامي است مؤثر در جهت نخبه‌پروري و ايجاد زمينه براي اشاعه آن در سطح بين‌المللي.
2- حمايت از هنرمندان خوشنويس و توليدات هنري ايشان از جمله تابلو‌هاي خوشنويسي شده و عرضه در بازارهاي داخلي، بازارهاي مورد مراجعه گردشگران خارجي در ايران و صادرات به كشورهاي ديگر.
3- برگزاري نمايشگاه‌هاي خوشنويسي در داخل كشور و حمايت ويژه از هنرمندان در برگزاري نمايشگاه‌هاي خارج از كشور.
4- برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي در كشورهاي ديگر از طريق رايزنان فرهنگي كشور توسط هنرمندان خوشنويس.
5- هرگونه حمايت از هنرمندان و توليدات هنري ايشان و كارگاه‌هاي آموزشي آنان در داخل و خارج از كشور از جهتي موجب حفظ و اشاعه ميراث فرهنگي كشورمان در داخل و از جهتي موجب اشاعه و ايجاد شناخت فرهنگ كشورمان در ساير كشورها خواهد شد چرا كه هنر خوشنويسي از يك سو با زبان و ادبيات سرزمين ما پيوند خورده، از سوي ديگر حامل تعاليم ديني و اخلاقي، از جهتي ديگر تاريخ و فرهنگ ما را مي‌شناساند و آخر اين‌كه مي‌تواند نماد فرهنگ متعالي كشور ما باشد.
( سيدعلي نوربخش )
.....................................
منبع : روزنامه ایرام مورخ 14 مهر 1390
http://www.iran-newspaper.com/1390/7/14/Iran/4906/Page/22/Index.htm
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
لطفا با نظرات ارزشمند خود ما را یاری فرمائید
شما نیز می توانید جهت مشاهده مطالبی که مخصوص اعضای ویژه این سایت است به عضویت رسمی این سایت در آمده و از این پست و دیگر پستها و تصاویر محدود شده دیدن فرمایید
