مصاحبه روزنامه جام جم با استاد احمد آریا منش پیرامون نقاشیخط و نمایشگاه نقاشیخط اخیر ایشان در گالری ساربان
....................................................................................................
.....................................................................................................
به گزارش سایت آثار هنرمندان ایران به نقل از جام جم آنلاين: استاد احمد آريامنش هنرمندي است كه بيش از 25 سال در هنر خوشنويسي فعاليت دارد. وي سال ۱۳۶۴ وارد انجمن خوشنويسان همدان شد و دو سال بعد رتبه ممتاز گرفت و سال ۱۳۶۹ اولين نمايشگاهش را در گالري انجمن برپا كرد.
استاد آريامنش در محضر استادان بزرگي مانند يدالله آذر پيرا، احمد تيموري، عبدالله فرادي، غلامحسين اميرخاني، جليل رسولي، علي شيرازي و جواد بختياري تحصيل كرده و در بيش از 200 نمايشگاه گروهي شركت داشته و بيش از 20 نمايشگاه انفرادي در ايران و كشورهاي روسيه، امارات متحده عربي، الجزاير و ازبكستان نيز داشته است.
او در دهه 70 موفق به ابداع دو خط كرشمه و سفير شد.
استاد آريامنش اين روزها نمايشگاه تازه‌اي از آثار خود را در گالري ساربان برپا كرده است. با او به بهانه برپايي اين نمايشگاه به گفت‌وگو نشسته‌ايم.
اگر موافق باشيد سوال نخست را درباره ويژگي‌هاي آثار شما در حيطه نقاشيخط شروع كنيم. شما هنرمندي هستيد كه عمده توجه خود را روي مفهوم واژگان گذاشته‌ايد. اگر ممكن است دراين‌باره توضيح دهيد؟
به نظرم بايد اين طور باشد. زيرا همان‌طور كه مي‌دانيد ادبيات، مادر تمام هنرها به شمار مي‌رود. حتي ارتباط هنرهاي ديگر مانند سينما، تئاتر و... نيز با ادبيات شروع مي‌شود. اين اتفاق يعني همنشيني خوشنويسي و ادبيات پيشتر به وقوع پيوسته بود. اما من در نمايشگاه حاضر، به شكل ديگري اين كار را انجام دادم. يعني مانند يك نقاش كه براي خلق اثر خود از نشانه‌ها و تركيب‌بندي‌ها كمك مي‌گيرد، وارد حيطه ايهام شدم و به شكل غيرمستقيم حرف زدم. در واقع در تمام اين آثار به گونه‌اي كار كردم كه مخاطب، برداشت‌هاي چندگانه از كار داشته باشد. مي‌توانم بگويم مجموعه آثاري كه از من در اين نمايشگاه به معرض نمايش گذاشته شده، حاصل سلسله اتفاقات دروني است كه در درجه نخست در من ايجاد و باعث شد بر اثر غليان انرژي به ارائه اين آثار بپردازم.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
فكر مي‌كنيد به طور كلي اثر هنري بايد به گونه‌اي خلق شود كه هر مخاطبي به فراخور تفسير شخصي خود بتواند برداشت متفاوتي از آن دريافت كند؟
دقيقا. البته يك نكته را درباره كارهاي خود بگويم و آن اين كه اصولا تمايل به ارائه كارهايي دارم كه پيش از اين انجام نشده باشد. يعني از هر چيزي كه كليشه‌اي و تكراري و تجربه شده باشد گريزانم. من در نقاشيخط همواره به سمت و سوي كارهايي رفته‌ام كه حس كرده‌ام جاي آن در اين حوزه خالي به نظر مي‌رسيده است.
چقدر در اين زمينه توانسته‌ايد موفقيت كسب كنيد؟
در اين باره قضاوت را بيشتر به مخاطبان آثارم واگذار مي‌كنم. اما آنچه مي‌دانم اين است كه به كار خود اعتقاد كامل دارم و هيچ گاه فكر نكرده‌ام به عنوان مثال بايد در طول سال 12 اثر مثل سري‌دوزي‌ها و توليدي‌ها كار كنم. چون اعتقاد دارم تا زماني كه فرم و ايده تازه‌اي به ذهن هنرمند خطور نكند كار كردن بي‌فايده است. از رهگذر اين انديشه، گاه شش ماه مي‌شود كه اثري كار نمي‌كنم و گاه شبانه‌روز روي يك تابلو كار مي‌كنم. تصورم اين است كه ايجاز يا به تعبيري عصاره‌گويي در هنر خوب است و مي‌توان از اين خصيصه نتايج مطلوب كسب كرد. اين عصاره گويي نيز زماني در كار هنرمند حاصل مي‌شود كه در وراي هر اثر، تفكري به چشم بخورد.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
درباره نقاشيخط و خوشنويسي همواره يك بحث وجود داشته است. بويژه طي سال‌هاي اخير كه نگرش فرم‌گرايانه‌اي در هنرمندان به چشم مي‌خورد و به نظر مي‌رسد نوشتار در خوشنويسي بيشتر در خدمت فرم قرار گرفته است. چقدر با اين نگرش موافق هستيد؟
ممنون كه اين سوال را مي‌پرسيد. اگر منظورتان كارهاي فرمال است كه اين روزها اغلب هنرمندان كار مي‌كنند بايد بگويم خود من هم در برهه‌اي از زمان به اين شيوه كار مي‌كرده‌ام. حتي هنرمندان بزرگي چون فرامرز پيلارام، رضا مافي يا حسين زنده‌رودي هم در كار خود به سمت فرم حركت كرده‌اند. بنابراين سعي كرده‌ام در كارهاي خود بيشتر به محتوا توجه كنم. چرا كه فكر مي‌كنم محتوا در اين ميان مظلوم واقع شده است. شايد هم اگر يك روز ببينم هنرمندان ديگر به سمت محتوا رفته‌اند دوباره در قالب فرم‌گرايانه كار كنم.
البته منظورم اين نيست كه هميشه خلاف جهت حركت كنم. بلكه منظور همان دور شدن از قالب‌هاي هميشگي و كليشه‌اي است. درعين حال تصور مي‌كنم تمام كارهايي كه امروز در حوزه خط و نقاشيخط (هم از منظر محتوا و هم فرم) وجود دارند ارزشمند است و حاصل سليقه و ديدگاه شخصي آن هنرمند.
به نظر شما طي سال‌هاي اخير چرا بحث گرايش به نقاشيخط از سوي هنرمندان افزايش يافته است؟
مسلم است كه هنرمندان پيش از ما براي نقاشيخط زحمت‌هاي زيادي كشيده‌اند. اگر مي‌بينيد امروز نقاشيخط اين‌قدر بين هنرمندان باب شده، حاصل كار و تلاش استاداني چون زنده رودي، پيلارام، افجه‌اي، احصايي، جليل رسولي و... بوده است. نكته بعدي اين است كه امروز از نقاشيخط در جهان به عنوان نقاشي ايراني ياد مي‌كنند و آن را سبكي مي‌دانند كه مركز و مهدش ايران است.
روي اين اصل است كه نقاشيخط هنري پرطرفدار در حراجي‌هاي آن طرف آب مانند كريستي و... است و همان طور كه مي‌دانيد آثار هنرمندان اين عرصه از فروش مطلوبي هم در اين حراجي‌ها نزد خريداران خارجي برخوردار است. حالا بماند كه برخي هنرمندان از سر منفعت‌طلبي به اين عرصه روي آورده‌اند و در اين زمينه طبع‌آزمايي مي‌كنند. البته به نظرم ورود اين هنرمندان نيز اتفاق خوبي است. به خاطرم هست زماني انجمن خوشنويسان، كار هنرمنداني كه با رنگ كار مي‌كردند قبول نداشت. حتي منسال 66 مي‌خواستم به برگزاري يك نمايشگاه نقاشيخط در انجمن بپردازم كه با ممانعت روبه‌رو شد و من همراه هنرمنداني چون اسرافيل شيرچي، كياني و... مجبور شديم آثارمان را در دل دوسالانه نقاشي در موزه هنرهاي معاصر تهران به نمايش درآوريم. امسال هم نقاشيخط در حاشيه دوسالانه خوشنويسي جاي دارد و من نيز به ارائه آثاري پرداخته‌ام. البته نظرم اين است كه با توجه به بازار و توجهي كه در حال حاضر نسبت به نقاشيخط در ايران وجود دارد جاي آن است كه اين هنر در قالب دوسالانه‌اي مجزا برگزار شود و بيش از اين به رسميت شناخته شود.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
واكنش انجمن در برابر ابداعات شما مانند پديد آوردن خط سفير و كرشمه چه بوده است؟
تقريبا مي‌توانم بگويم عكس‌العمل انجمن در برابر اين اتفاقات هيچ بوده است و حتي هنوز با خط كرشمه و سفير من مشكل دارد و آن را به رسميت نمي‌شناسد. به نظر مي‌رسد انجمن خوشنويسان در برابر اتفاقاتي از اين دست مقاومت‌هايي نشان مي‌دهد كه واقعا نمي‌دانم نام اين مقاومت را چه مي‌شود گذاشت. جالب است بدانيد كتاب‌هاي من درباره اين دو خط در حال حاضر در انجمن خوشنويسان فروخته مي‌شود، اما خود انجمن كه خانه من محسوب مي‌شود تمايلي به معرفي و برپايي نشستي درباره اين خطوط ندارد.
به نظر شما اين دوگانگي در انجمن خوشنويسان ناشي از چيست؟
چندان مايل نيستم كه وارد اين داستان‌ها شوم و همان طور كه اشاره كردم به كار خود هرچه باشد اعتقاد دارم. چندان كه نيما به كار خود باور داشت. ضمن اين كه اين دو خط امروز با وجود گذشت 20 سال از ابداعشان، جا افتاده است و من چه همكاران حاضر در انجمن بخواهند يا نه طرفداران خود را دارم. چنان كه در روز افتتاحيه نمايشگاه آثارم در گالري ساربان، شلوغ‌ترين روز اين گالري محسوب شد. اما اين كه بزرگان پشتشان را به اين نوآوري‌ها كرده‌اند صحبت ديگري است كه دليلش بر من واضح نيست.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
اين طور به نظر مي‌رسد كه انجمن خوشنويسان ايران حتي تمايلي به آكادميك شدن خط ندارد و گويي افراد انجمن كه ارتباط خوبي هم با رسانه‌ها ندارند مايلند اين هنر را به تبع شيوه قدما به شكل زانو به زانو و استاد و شاگردي ادامه دهند. نظر شما چيست؟
به قول شاعر، جانا سخن از زبان ما مي‌گويي. ببينيد من جزو اولين كساني بودم كه 20 سال پيش در اين ارتباط به استاد اميرخاني در انجمن نامه نوشتم و توضيح دادم كه اگر انجمن از حالت سينه به سينه خارج شود و خط شكلي آموزشي به خود بگيرد قطعا در اعتلاي اين هنر تاثير زيادي خواهد داشت. زيرا به رغم احترامي كه براي تمام استادان انجمن خوشنويسان قائلم بايد بپذيريم كه سطح سواد بصري يك خوشنويس كه تنها از آموزه‌هاي انجمن خوشنويسان بهره گرفته اندك است. دليلش هم اين است كه در انجمن خوشنويسي تنها به مواردي چون مفردات و تركيبات يا چليپانويسي تكيه شده است. در واقع دايره معلومات هنرمند به نسبت امروز در انجمن محدود بوده و گستره‌اي نداشته است. اين مساله طبعا به نبود تحصيلات آكادميك برمي‌گردد. در حالي كه وقتي هنرمند خوشنويس وارد دانشگاه شود،با گذراندن واحدهاي عمومي و فراگرفتن اصول رايانه‌اي مبدل به يك خطاط امروزي مي‌شود. در اين صورت نمي‌توان انتظار داشت كه هنرمند با مطالعه نسخ قجري به يك هنرمند معاصر تبديل شود. تصور مي‌كنم اگر ميرعماد يا كلهر هم امروز زنده بودند، از پيشقراولان حيطه نقاشيخط مي‌شدند. به هر حال اميدوارم هنر خوشنويسي در دانشگاه به جريان سازنده و پويايي مبدل شود و استادان انجمن نيز لجاجت‌هاي خود را در اين زمينه كنار بگذارند. بي‌ترديد، خوشنويسي در رديف هنرهاي اصيل ما به شمار مي‌رود كه بايد براي احياي آن بكوشيم. كما اين كه چيني‌ها و ژاپني‌ها امروز به حفظ آداب و رسوم و سنت‌هاي خود پرداخته‌اند. آنها كيمونو يا قاشق‌هاي مخصوص غذا خوردن خود را فراموش نكرده‌اند و هنوز به آن شيوه غذا مي‌خورند. اما براي ما بهترين قاشق و چنگال‌ها را درست مي‌كنند. خوشنويسي هويت ما قلمداد مي‌شود و بايد براي حفظ آن در دنياي امروز تلاش كنيم و دانشگاهي كردن آن به حفظ و نگهداري‌اش منجر مي‌شود.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
برگرديم به نمايشگاه حاضر شما در گالري ساربان. بخشي از نمايشگاه به اشعار نو بويژه شعرهاي سهراب سپهري اختصاص دارد. از آنجا كه هنرمندان خوشنويس غالبا از همنشيني شعر كهن برخوردار مي‌شده‌اند طبع‌آزمايي در حيطه شعر نو در اين زمينه براي شما سخت نبوده است؟
نه سخت نبوده است. به نظرم رويارويي با يك شعر از ديدگاه هنرمند سليقه‌اي است و بستگي دارد كه هنرمند با چه شعري ارتباط برقرار كند. به عنوان مثال يك هنرمند با شعر مولانا ارتباط بيشتري برقرار مي‌كند و هنرمند ديگر با شعر شاعران نوگرا. من دو سال پيش كه براي بازديد از نمايشگاه نقاشيهاي سهراب به موزه هنرهاي معاصر تهران رفته بودم، حس كردم علاوه بر خط، از فرم نقاشيهاي او نيز در كار خود الهام بگيرم. در واقع ديدن آثار سهراب با درونمايه خانه‌هاي روستايي و با تكنيك آب مركب مرا به اين كار تشويق كرد تا با وام گرفتن عناصري چون سادگي و بي‌پيرايش بودن در كارهاي سهراب، خود نيز در مجموعه آثار تازه‌ام در اين نمايشگاه دست به ارائه چنين كارهايي بزنم.
آزاده صالحي - جام‌جم
.......................................................................................
لطفا با نظرات ارزشمند خود ما را یاری فرمائید
شما نیز می توانید جهت مشاهده مطالبی که مخصوص اعضای ویژه این سایت است به عضویت رسمی این سایت در آمده و از این پست و دیگر پستها و تصاویر محدود شده دیدن فرمایید
